Sapeva tu re le lingua hungare, que...?

Hodie es le jorno del lingua hungare.

 

Esque tu sapeva super le lingua hungare, que...

- illo es un lingua official de Hungaria de 1836 e de 1844 illo es le lingua exclusivemente official del pais?

- illo es parlate per circa 14 milliones in le mundo?

- on lo opina esser un del plus difficilemente apprendibile linguas – post le chinese, arabe e tuyuca?

- le hungaro cognosce e usa 14 vocales (gentes parlante in dialectos mesmo plus - notitia del traductor), dum le italiano solo 5...?

Illos es a-á, e-é, i-í, o-ó, ö-ő, u-ú, ü-ű. Io opina, que le pares hungare resulta non 14, ma 9 vocales differente, proque le majoritate de illos depende solo in le longor, ma essentialmente illos se produce al mesme manieras. Il ha totevia differentia inter 'a' e 'á', 'e' e 'é', illos differe non solmente in le longor. Observante le longor on debe adder, que in italiano anque iste 5 pote esser calculate 10, si le accento cade a illos, alora le vocal actual deveni longe.

                                                    - Observation del traductor.

 

- le parola “farmer” significa (un sorta de) “pantalon” solmente in hungaro?

Ben que illo es un forma colloquial, abbreviate del parola farmernadrág (fermero-pantalon), illo es le "jeans", originalmente le pantalon de fermeros.

 

- illo es alliterante, i. e.: vocales “profunde” exprime obscuritate, tristessa, dum vocales “alte”, “tenue” exprime allegressa, dinamica, superficialitate e tal cosas, assi le hungaro es multo poetic? 

„Barangoló borongó, 

ki bamba bún borong,

borzongó bús bolyongó

baráttalan bolond.”

 

(Babits Mihály: Egy szomorú vers – Mihály Babits: Un poema triste)

- in hungaro on pote exprimer toto per parolas continente solmente le vocal -e-? 

Cata notion, parola ha synonymos continente solo ‘e’-s o pote esser describite, circumscribite per parolas de tal sorta.  

P. ex. bohóc = szellemes ember, feje festett, kedve remek, gyermekeket nevettet meg.  

Clown = homine facete, su capite (es) pingite, su humor (es) superbe, ille face infantes a rider.

 

- illo non ha generes grammatic (como genere masculin, feminin e neutre)?

- illo ha un grande capacitate de condensar? Nos pote exprimer integre phrases per parolas: 

szeretlek = io te ama, 

látlak = io te vide, 

vártalak = io te attendeva, 

elkápráztathattalak = io poteva facer te fascinar, 

meghallgattuk = nos lo ascoltava (qualcosa concrete, usque le fin), 

meghallgattunk = nos ascoltava (qualcosa in general, usque su fin) / nos te ascoltava (usque le fin),

ma meghallgatunk, per un -t- significa: nos te ascolta (in presente, usque le fin).

Megcsináljátok = vos (pl.) lo face(ra, fixa), etc.

 

- le ordine intraphrasal del parolas es libere? 

Az asztal barna és fából van. / Fából van és barna az asztal. 

= Le tabula (es) brun e de ligno (illo) es , “ De ligno es e (es) brun le tabula”

 

- al nomines personal le ordine es: 1. nomine familial 2. nomine de baptismo? 

P. ex. io es in Hungaria Kovács Péter, ma in le majoritate del paises estranier: Péter Kovács.

 - le plus longe parola hungare (naturalmente non apparente sovente in le parlar o in scriber, ma theoreticamente possibile) es megszentségteleníthetetlenségeskedéseitekért?

  

In un mi previe post super le lingua hungare io traduceva isto como 

 'pro vostre continue actiones monstrante incorruptibilitate'

(e contemporaneemente io lo ha trovate in anglese in duo manieras, ben que ambes es solo approximative: 

1. ‘due to your continued inability to be desecrated’ Isto es plus tosto static e 

2. ‘for your repeated behaviour as if you could not be desecrated’ exprime plus tosto continuitate).

 

- in le lingua hungare al datos on usa le ordine anno/mense/die?

- in le hungaro on pote conjugar mesmo le infinitivo? 

Menned kell = tu debe ir (partir). 

Mennem kell = io debe ir (partir), etc.

 

 - le accento del parolas sta sempre al prime syllaba?

Traducite e adaptate del hungaro per Péter Kovács.

Figurina de 6500 annos trovate presso Zalaegerszeg

Venere de 6500 annos de etate ha essite trovate durante un excavation archeologic presso le urbe Zalaegerszeg, sud-west de Hungaria le 7 de julio 2020. Presso iste urbe (mi loco de nascentia e de habitation, le capital del contato Zala) de 2017 se construe un tracia pro probar autos automotive (non guidate per chauffeurs, etc.), usante le technologia 5G - un unic interprisa in le Europa Central - e ante de construer toto al fin, como usual, archeologos excava le terreno.

“Al prime vista mesmo io non credeva, que iste figurina conta 6500 annos” – diceva Lívia Simmer, leader del departimento archeologic del museo Göcseji, qui gere le excavationes al tracia de proba. (Ma on sape, que in nostre epocha il ha manieras scientificamente confidibile pro constatar le etate de alicun fossile.)

Durante le excavationes pro le route de proba pro vehiculos auto-guidante in 2018 on trovava tracias de un colonia prehistoric del s. n. cultura de Lengyel (habente le nomine de un village in le contato Tolna), que se data del 5te millennio a. Chr., dunque del epochas del neolithico posterior e le chalcolithico anterior. Inter iste tracias le plus recentemente trovate “Venere de Zalaegerszeg” ha un importantia mundial, proque de ille epocha del cultura de Lengyel usque ora on a pena ha trovate figurinas elaborate artisticamente tal minutiosemente.

Le “Venus de Zalaegerszeg” - como on lo appella es un statuetta elaborate de argilla e functionava como un idolo. Illo consiste de iste duo elementos, trovate separatemente: le prime es le corpore superior de figura conic, habente le grandor de un palma. Le armas sta horizontalmente, le pectores es minutiosemente elaborate. Le colo detra es schizzate, que pote indicar alicun joiel o un vestimento taliate. Le organo genital feminin es indicate per un schizzo triangular. Le capite manca, ma immediatemente presso le corpore superior jaceva le secunde objecto - le culo, elaborate con emphase e le gamba con un planta allargate.

Lo que illo habeva essite trovate non in su plen integritate, ma rumpite prova, que on lo usava pro scopos religiose, in rituales. A saper: si on rumpe un tal statuetta, alora le potentia, le fortia opinate a illo anque dispare. Como prova a isto previemente le archeologos trovava anque ossos de animales e ceramicas rumpite a simile maniera, non distante del loco, ubi illes ha trovate postea “Venere”. Pro isto illes suppone, que iste colonia habeva un loco separate pro rituales religiose.

Bálint Havasi, vice-director del Museo Göcseji in Zalaegerszeg diceva, que le Venus e altere fossiles de iste serie de excavationes va esser presentate in un exposition virtual, que essera interactive e tridimensional e assi mesmo reproducibile pro scholas per imprimitores 3D...

Gratias pro le fontes zaol.hu e zalamedia.hu.

Rubieporchetta - conto folkloric hungare

Ante alicun dies io era in le cocina in le matino e faceva le television functionar. In le canal statal m2 il ha sempre pelliculas animate pro infantes, contos durante le antemeridies. Il ha un serie, que ja existeva tamben in mi annos infantil, presentante contos folkloric hungare, bellemente animate, illustrate e narrate per SZABÓ Gyula, un actor eminente. Lo que io alora videva, me impressionava tanto, que io lo traduceva pro vos a in interlingua. Ecce illo!

Le porchetta rosate

In un village il habeva un femina, qui non habeva infante. In tote le villages il ha tal feminas. Con su sposo illes non habeva infante a fin de delectar se, como face altere copulas. Un vice le femina subito lassava fugir del bocca, que il non esserea un carga pro illa si le bon Deo la dava mesmo un canetto, illa elevarea mesmo illo...!

Le tempore passava. Un vice le femina dice a su sposo: 

- Io es ja gravide, certo!

Alora le homine habeva gaudio, anque le femina, proque illes ja habera un infante. Non troppo plus tarde dice le femina: 

- Appella le obstetrice! 

Le hospite quasi volava, un si grande gaudio ille habeva! Le obstetrice faceva su labor como usualmente, ma le Deo les dava... un porchetta rosate! Immediatemente illa capturava un papilla de su matre e comenciava suger lo, proque le porchettos ha le character de cercar le papillas immediatemente post haber nascite.

Postea le porchetta deveniva sempre plus grande e alora le femina rememorava, que illa lassava fugir del bucca previemente... Quando le infantes de sex annos ja visitava le schola, anque le porchetta era ja evolvite tanto, quasi si illa haberea le mesme etate como illes. Le feminas se assemblava pro conversar, como usualmente. Rubieporchetta sedeva sempre presso su matre, sempre rideva per voce basse ibi.

- Ascolta, commatre! Iste porchetta crita proque illa volerea ir al schola, post le altere infantes.

Ma le femina deveniva multo acrimoniose. Illa habeva assatis de vergonia, que illa meritava isto de Deo.

- Non me disfigura! - illa diceva.

Totevia le altere feminas parlava si multe a illa, que anque Rubieporchetta iva al schola. Illac Rubieporchetta critava verso le senior inseniante. Pro disfigurar la le senior inseniante jectava un libro ante illa. Rubieporchetta deveniva immediatemente silente. Su nasetto iva de littera a littera – illa apprendeva leger!

Un vice le infantes partiva pro colliger fragas. Rubieporchetta anque voleva ir con illes, ma su matre se miserava, que Deo la dava Rubieporchetta como un punition, o pro disgratiar la. Ma le feminas vicin la persuadeva, que illa la lassa ir, que illa age in favor del voluntate de Rubieporchetta. Le altere infantes portava con se corbes, anque le porchetta voleva un tal, assi illes appendeva un corbe sur su naso e partiva. In le vicinitate habitava un puero similemente juvene, como Rubieporchetta. Le matre de illa inculcava a ille, que ille presta multe attention a Rubieporchetta, que ille la guarda. Le puero teneva su promissa. Il era maio, quando le fragas maturava. Finalmente illes arrivava in le foreste. Alora le porchetta remaneva detra le alteres e...?! se disvestiva del pelle porcin...! Quando illa lo disvestiva, il deveniva evidente, que ulle altere creatura si bellissime, como illa non existe in septe-vices-septe paises, ni trans le Danubio, ni trans le Tisza! Alora Rubieporchetta tosto plenava su corbe con fragas. Postea illa de novo se vestiva in le pelle porcin, ma le puero vicin videva tote isto. Alora illes iva al alteres. - Rubieporchetta nos disfigurava! - illes diceva. Le parentes ja opinava, que le infantes es troppo longemente absente e illes iva sur le strata pro vider, si le infantes ja arriva.

- Reguarda, vide, anque Rubieporchetta porta fragas!

Alora su matre demanda, qui plenava le corbe. Le puero solo diceva: 

- Rubieporchetta!

Ma ille non revelava, que ille habeva vidite.

Quando illes ja finiva le schola, le pueros comenciava visitar le pueras pro passar le vesperes con illas. Equalmente Rubieporchetta deveniva sempre plus adulte. Anque le puero vicin iva al familia de Rubieporchetta pro sojornar. Le patre e le matre de illa solo reguardava, se miserava non comprendente, que iste pietose puero vole de iste animal imbecille...?! Ma le puero era persistente e iva al casa regularmente. Le puero mesmo caressava illa, durante que illes ambes sedeva sur le coffro; ille mesmo basiava illa! E Rubiporchetta retornava le basio – per su naso... Su parentes habeva vergonia a causa de iste “animal imbecille”. Quando le garson partiva verso le exterior, Rubieporchetta sempre le accompaniava, sempre vadeva post ille.

Arrivava le tempore pro maritar se. Le garson dice a su parentes:

- Ora io va maritar me.

- Con qui, mi filio?

- Con Rubieporchetta, del casa vicin.

- Non porta vergonia sur nostre capites, filio! Vide: nos deveniva vetules assi, que on pote estimar nos, alora tu vole facer nos flagrante...?!

Ma le puero era persistente. Ille colligeva su amicos pro ir demandar le permission del parentes del puera pro maritar la. Previemente il non era assi, como ora: le homines era melior e le pálinka era minus costose tamben. Ma illes iva pro galantear... Le patre del puero diceva, quando illes arrivava:

- Mi filio non va maritar se jammais, si vos non da Rubieporchetta a ille.

Alora on appellava Rubieporchetta, qui signava per su capite, que: 

- Si!

Illes fidantiava le un le altere, assi illes era in fidantia io non sape, usque quando. In le nuptias postea participava tote le village, mesmo anque le village vicin! Sape vos, car filios, mi co-ascoltantes, multes non iva ibi pro esser in nuptias, ma a fin, que si illes non videva ancora miraculo, alora illes lo videra. In effecto: il habeva assatis de miraculos ibi. Totos meraviliava, on non ancora habeva vidite un tal cosa. In le nuptias Rubieporchetta sedeva presso le garson. Qui habeva humor, ille o illa se diverteva, qui non, alora ille o illa solmente spectava isto pro vider un miraculo, si non vidite usque alora. In le porta del ecclesia le prestre les demandava, si alicuno les effortiava a maritar se – ma alora illa non se revelava ancora. Le garson respondeva toto, le porchetta solmente moveva su capite. Finalmente le prestre les maritava.

Le nove marito occupava le loco principal, illes comenciava cenar. Secundo le tradition, ante de finir le cena le juvene copula debeva ir in le lecto del mansarda. Alora le puero narrava toto a su matre e ille anque diceva: quando ille pulsa le pelle porcin infra del mansarda, illa debe incinerar lo in le furno. Si illes dormiva o non, o que illes faceva, io non sape, proque io non era presente. Ma le puero faceva suer un tal belle vestimento pro su fidantiata, que il era un delecto spectar lo...! Quando illa habeva vestite se in illo, il non habeva un si belle nove marita in septe-vices-septe paises, ni in grande, large Hungaria! Illes iva supra al mansarda e illes veniva infra de illac, durante que in ambe casos le banda habeva musicate. Dunque il habeva previemente tristessa, ma alora il ha habite un tal gaudio, que on non mesmo pote narrar lo! Illa placeva pro totos, totos meraviliava illa, proque usque alora nemo habeva vidite un tal belle juvene femina, justo maritate!

Vole vos, que io continua? Va ben, mi car filios ascoltante! Il habeva un simile caso, analoge a isto. Il habeva in le village un garson si vetule, como János Szakács. Ille dice a su matre:

- Mamma, io va maritar me.

- Qui tu prenderea, filio mie?

- Al casa vicin il ha un porca, dunque: illa.

Le celibatario demandava cinque o sex garsones pro peter le porca del vicino pro maritar. Le vicino solmente insisteva: 

- Illa es un animal imbecille, non como Rubieporchetta. Nos la eleva pro prolificar la, non pro maritar.

Ma le pretendentes insisteva dicer lo que illes habeva volite. Illes iva al remissa, le porca saltava verso le porta. Illes trovava le corda anque e fixava lo sur le capite del porca, assi, como io lo monstra. Illes bandava le quatro gambas del porca, ma illa critava cruelmente. Isto non era bastante: le garson habeva volite basiar la, ma... illa mordeva su naso... Ora io ja fini mi conto, isto es mi ultime phrase: illa non era Rubieporchetta!

Conto folkloric hungare narrate per Pál Petruska le 6 de junio 1949 in Rozsály, traducite e adaptate per Péter Kovács. Le film animate se vide ci: https://youtu.be/kPgZ-s8Llko e le texto original, del qual io ha traducite e adaptate le texto in interlingua se lege ci.

x