...mal", dice Martijn Dekker.
Ille me diceva, isto ille audi in le radio, vide in le television, lege in le jornales, dunque isto ille percipe del medios (imprimite o electronic) in Hollanda - io adde; isto es suggerite in le cerebros per le medios. E le potentia del medios, le effecto de illos es grande al homines moderne.
Le veritate es, que le situation del romas (tsiganos) p. ex. in Romania es pejor, que in Hungaria, ma interessantemente on non publica isto tanto intensivemente in le West, que le situation de illes in Hungaria (viste le povressa o le derectos de minoritate, etc.). Le veritate es, que il ha paises, in le quales le situation del romas es pejor, que in Hungaria ma isto non es suggerite per le medios del West. Non suggerite con instrumentos tanto efficace subconscientemente, como illo se vide a Martijn.
E le veritate es, que in Hungaria il ha differente gruppos ethnographic, cultural del romas e isto es le causa de multe differentias inter iste gruppos; differentias anque sociologicamente, financiarimente, etc.
Le gruppo le plus integrate del romas in le societate hungare es illo del "romungre" / "rumungre" (rom- = tsigan; ungre = hungaros"), i.e. "hungaros tsigan" o "tsiganos hungare" (illes se identifica in hungaro como "magyar cigányok" i.e. 'tsiganos hungare'; scientificamente illes ha ancora un description: "tsiganos carpatian", ma isto se audi rarmente o quasi nunquam). In comparation con le altere gruppos illes arrivava le plus anteriormente in le Bassino Carpatian e per consequente illes perdeva lor cultura original, lor lingua original (ma parla totalmente in hungaro). Ma al mesme tempore illes es le plus integrate e per consequente lor situation es le plus bon viste le niveau de vita; illes ha empleos, etc. Extra le professiones traditional tsigan antea illes se occupa(va) professionalmente con musica, le mundialmente famose musica tsigan hungare (le per le germanos amate "Zigeunermusik") audibile in le tavernas, cafés e principalmente in restorantes es sonate per illes anque hodie. Illes sovente non plus vole ser considerate como tsiganos, ma hungaros (o se nomina, como "musicos", originante "de un familia musicante", dunque illes non dice "de un familia tsigan"). Illes era e son appreciate membros del societate hungare e lor situation es bon, non es mal, in despecto del assertiones de jornales occidental (a causa de lo que illos non distingue inter le plure gruppos tsigan in Hungaria).
Ma il ha ancora duo altere gruppos plus grande in Hungaria, cuje situation ja non es tal univoc.
Un es le gruppo del beyash-es (boyashi, etc.), que se occupa traditionalmente de cavar alveos (e facer cultellos de ligno, etc.). In le tempore moderne lor professiones traditional deveniva non plus besoniate, dunque illes non plus pote cultivar lor professiones traditional. E illes ancora non se ha integrate totalmente in le societate del majoritate hungare e pro isto illes es generalmente povre. Racialmente illes ha un characteristica multo forte, que les distingue de altere gruppos ethnic del tsiganos in Hungaria: le feminas non deveni (tal) grasse, corpulente in lor etates medie (que le representantes del plus grande gruppo tsigan, presentate hic al basso), ma illas remaneva bellemente svelte. Isto vale tamben pro le viros e anque le viros, anque le feminas es generalmente alte, que non es characteristic pro le romas in general. Isto es a causa de lo que illes se ha miscite con le rumanos in Oltenia e in altere paises ruman; de facto le boyashes non parla le "lingua romani" (= le lingua original del romas, originante de India), ma un dialecto ruman archaic de Oltenia. (Pro le etnonymo beyash/boyash io ha audite duo explicationes: illo veni de un parola ruman /boiaşi?/, que significa o "migrante" o "minator"). Illes arrivava in Hungaria non ante le 18ve seculo, ma plus tosto postea: in le 19ne, mesmo in le 20me.
Le tercie gruppo del romas in Hungaria es demographicamente le plus grande. Illes es appellate scientificamente "tsiganos valache", proque illes ha arrivate de territorios valache (dunque ruman; de Moldova, etc. in le 18ve-19ne seculo) a lor nove patria, Hungaria. Ma illes non se identifica como tsiganos valache e illes parla un minus archaic forma del lingua romani, le original lingua del tsiganos europee (venite de India). Il es interessante comparar le lingua del tsiganos hungare con illo del tsiganos valache; p. ex. iste ultime contine plure parolas de origine ruman. De facto le tsiganos valache in Hungaria parla le plus lor lingua de origine, le "lingua romani" e in comparation con le altere duo gruppos illes conserva le plus lor traditiones original. Racialmente illes ha un altitude plus micre, que le beyashes e como mentionate le feminas tosto deveni corpulente (de causas primariemente genetic), quando illas non plus es tal juvene, ma son in etate medie (iste etate comencia al tsiganos de plus bon hora). Traditionalmente illes se occupava principalmente de vender cavallos, ma anque le importantia de haber cavallos se diminueva in nostre tempore moderne; dunque anque le tsiganos "valache" non plus ha un occupation, profession characteristic pro tote le gruppo, ma unes ha differente professiones. Alicunos cambiava del vender de cavallos al vender de autos, ma generalmente illes es mercantes. Ma un tal vita de interprisas non succede a cata un, pro isto il trova multe disoccupatos, povres inter illes. Il es interessante; le plus povre e le plus ric tsiganos in Hungaria se trova in iste gruppo ("tsiganos valache").
Dunque como responsa al generalisation de Martijn (o del medios occidental) on pote concluder, que si, in Hungaria le stato del tsiganos es mal, ma isto vale solmente partialmente (e isto es non le plus mal in iste region central-oriental europee, totevia isto es le plus accentuate), proque illo es mal vermente al representantes del boyashes e le tsiganos "valache", ma illo es bon al tsiganos "hungare" e a un parte del tsiganos "valache".
Vole ben non generalisar...!
31.1.06
"Le situation del romas in Hungaria es...
30.1.06
Humor o philosophia...?
Sub le ligamine http://www.interlingua.com/instruction se trova un vetule material humoristic colligite e traducite per me; io non memora, quando io lo ha facite e que era le fonte, ma olim io lo ha inviate al lista public de discussiones in interlingua INTERLNG e ora Thomas o Alberto ha lo ponite al sito principal de interlingua www.interlingua.com.
Ci es le ligamine immediate a iste material publicate in le sito principal de interlingua; ubi se vide le sequente questiones:
- Como veni le tabulas “Il es prohibite mitter le pede sur le herba!” al medie del gazon?
- Si le chineses asperge ris durante le nuptias, alora le mexicanos jecta cactos?
- Proque es tanto longe le expression “a facer lo plus abbreviate”?
- Proque Noe non ha colpate le mosquito?
- Esque anque le obreros del Lipton face un pausa de caffe?
- Proque le oves non se contrahe in le pluvia?
- Que conta le agnos, si illos non pote addormir se?
- Si un vehiculo curre in le velocitate del lumine, que occurrerea, si on connecterea le pharo?
- Si le homine es le developpate version del simia, alora proque existe ancora simias?
- Si un taxista te livra in function a retro, an ille debe pagar a te?
Io attende vostre responsas al questiones! E reactiones, qual(es) es le plus humoristic pro vos, quales vos ha facite a rider. O nulle de istos? (Pro me le plus humoristic era illo super le mexicanos e le cactos; pro le via al conclusion e pro le imagine apparente ante me, quando mexicanos jecta per fortia cactos le un al altere durante un procession de nuptias... :-D )
In alicun chat de interlingua io ha ponite iste questiones post lor publication in le Interlingua.com, e a un de illos veniva tres responsas differente (un de me). E io es curiose, esque vos comprende del toto le questiones o le situationes, e le humor in illos? Que on opina humoristic es differente in le diverse culturas secundo me. E pro comprender istos on es besoniate le mesme fundo cultural, secundo me; si nos solmente vide le question: "Que conta le agnos, si illos non pote addormir se?" on debe saper, que in nostre cultura (europee...?) on in le lecto conta agnos imaginate sur un campo, sub le palpebra claudite, si on non pote addormir se. (E alora il es secur, que on tosto se addormi, proque on occupa e fatiga le mente assi.) E anque pro comprender le situation humoristic del question super Noe e le mosquito on debe haber le fundo cultural judeo-christian, biblic.
Dunque in determinar o sentir lo que es humoristic differe inter le diverse culturas e inter le diverse nationes. Pro exemplo io es convincite, que le cerebros del anglos functiona alteremente, que illos de altere populos... :-) E isto es ben mesurabile, quando on lege le "enigmas" de Peter Gospill in interlingua... o quando on reguarda le serie televisive "Monthy Python's flying circus"... Io anque pote producer "burlas" de iste typo, fatigante mi circumstantia con illos... :-)
Ma habente pensate super iste questiones plus profundemente io ha remarcate, que alicunos de illos non es solmente humoristic, ma pote ser considerate plus seriosemente.
"Proque Noe non ha colpate le mosquito?"
Olim ante le inundation secundo un ordine divin Noe debeva colliger un copula de cata sorta de animales del terra usque alora. Dunque - pois que iste tempore era ja multe post le cadita de Eva e Adam - le mundo del animales era anque corrupte, dunque Noe debeva salvar probabilemente anque le corrupte animales, como p. ex. anque le malevole mosquito. Si ille lo habeva colpate, alora on haberea minus de disagradabilitates in iste mundo, certo; ma ille non poteva contradicer le ordine divin, que probabilemente includeva le comportar tamben del malevole (o pro nos disagradabile) animales.
"Si un vehiculo curre in le velocitate del lumine, que occurrerea, si on connecterea le pharo?"
Le question es insolubile, non imaginabile, le situation es un absurditate. Si alicun vehiculo curre al velocitate del lumine, alora illo pote currer solmente in obscuritate, pois que illo e le lumine ha le mesme velocitate. E alora on connecterea le pharo in van, pois que le lumine producite per illo non serea visibile per uno, non serea adjutante pro uno. Conclusion: currer al velocitate del lumine es superfluente, illo non ha senso.
Ma le question "Si le homine es le developpate version del simia, alora proque existe ancora simias?" es un ver contraprova contra le theoria del evolution per se mesme. E isto es solubile solmente per le argumentation del creation: secundo isto (apparente in le biblia) justo le homine era olim plus evolvite (plus grande, etc.) e postea ille deveniva plus retrograde; e le evolution assere justo le opposito (le homine deveniva plus evolvite per le tempore, que su stato initial). Dunque secundo le puncto de vista creationista le homine non poteva originar se del simia(s), ni de un commun ancestre con le simias, ma Deo creava le homine e le simia como esseres aparte, independente le un del altere. E assi es explicabile, que existe simias mesmo ora, insimul con le homines. Si le homine era le plus evolvite version de simia, alora secundo le leges del evolution le simias non plus deberea exister hodie.
Interpretation de sonios
Mi patre ha tres fratres (e ancora medie-fratres, a causa del prime maritage de mi granpatre). Quando mi granpatre deveniva tanto vetule, que ille non poteva viver sin adjuta de plus juvenes, su filio (un fratre de mi patre) e su familia habitante le plus proxime a ille interprendeva adjutar le. Le mesme occurreva in le caso de mi granmatre: un altere fratre de mi patre, respectivemente su familia interprendeva adjutar mi granmatre in su annos ultime. Quando le stato sanitari del duo vetulos deveniva pejor, le duo fratres portava, albergava les in lor casas, illes les curava, etc. Quando le vetulos moriva, se levava le question del hereditage. Lor casa era vacante e le duo fratres vendeva le casa sin lo que mi patre e le plus juvene fratre sapeva re isto. Postea le duo fratres plus vetule (e lor familias), que se ha occupate con mi granparentes in lor ultime annos offereva pro mi patre 500 000 HUF-es e le mesme summa pro le fratre plus juvene. Le plus juvene acceptava le moneta, mi patre non. Le valor del casa era plus grande de lo que isto haberea essite proportional; equal pro tote le quatro fratres. Le duo fratres plus vetule debeva reciper multe plus moneta pro le domo, que annunciate, e mi patre assere, que mi granparentes non voleva, que le duo filios plus vetule heredita toto. Totevia iste duo assere, que le granparentes dava le derecto de distribuer le hereditage. Pro isto mi patre decideva intentar un accusation contra illes ante le judicio (supportate moralmente per su fratre le plus juvene e physicamente per le medie-fratres). Le duo fratres plus vetule olim faceva un contracto con mi granparentes, que prescribe, que illes duo heredita toto. Ma mi patre non poteva imaginar isto super su parentes. E vermente: durante le processo se verificava, que le signaturas de mi granparentes sur le papiros era falsificationes. (Probabilemente iste contractos era facite in le statos mentalmente non plus clar de mi granparentes.) Totevia mi patre perdeva le processo.
Io narrava isto pro vos, solmente pro comprender le sonio recente de mi patre. Unes dice, le sonios sempre ha significationes plus, avisos pro..., o informationes super... le futuro, etc.; on debe "decodificar" (decifrar, solver, interpretar) le messages del sonios. E anque lo que le occurrentias, actiones, le objectos, le colores, le typo del homines etc. totes ha lor proprie significatos indirecte (o plus-minus directe).
Alteres dice, que le sonios es producite per le cerebro e le occurrentias in le sonios se basa de facto a occurrentias real in le passato, e pensatas, le quales uno occupa; ma colligite a un maniera non real, non occurrite, ma miscite.
Que vos pensa: esque le un exclude le justificabilitate del altere puncto de vista?
Pro justificar ulle puncto de vista io vos narra ora le sonio de mi patre; que vos decide, como illo ha un connection con le realitate del passato e del pensatas contemporanee o como illo es "prophetic".
Io ha audite mi patre narrante su sonio a mi matre del corridor in le appartamento, le porta de mi camera era claudite, totevia io audiva toto ben:
Ille per hasardo incontrava su duo fratres plus vetere sur le strata. O ille se gaudeva de incontrar les, o solmente imitava isto ante illes, io non sape, ma pro ser gentil ille les ha invitate in le taverna pro biber un poco (vino o bira, etc.). Illes duo non semblava gauder se de isto, non deveniva enthusiastic del idea, non mesmo respondeva univocamente e adequatemente al invitation, etc., dunque probabilemente illes prendeva congedo le un/es/ del altere/s/. In le sequente scena del sonio mi patre totevia entrava in le taverna sol, ma admirabilemente su duo fratres jam era intra. Ille voleva pagar lor bibitas, ma ille non trovava su portafolio. Ille lo ha cercate durante alicun tempore, ma finalmente ille lo ha trovate (forsan justo ante que un de su fratres voleva pagar, mesurante le situation; o mi patre le ha demandate a pagar in iste situation disagradabile), ma le notas in illo era falsificationes.
Ecce le sonio; io vole prestar vostre attention a qualque factos, que pote adjutar vos, qual interpretation del sonios es justificabile (o si ambes, alora in qual proportion):
- Ille ja trovava su duo fratres in le taverna, durante que ille les ha invitate justo antea sur le strata.
Isto es un anachronismo, typic pro le sonios. Ille incontrava le duo fratres sur le strata, ille les ha inviate in le taverna, in le qual illes ja era presente, quando ille entrava illac...
- Tote le sonio es in connexion con le moneta, e al mesme tempore con le duo fratres plus vetule de mi patre. Dunque in le mente de mi patre le notion del moneta e illo del duo fratres plus vetule se connecteva. Ma in iste sonio le rolo del moneta es inverse, que in le realitate: Le duo fratres haberea debite pagar pro mi patre in le realitate, ma in le sonio ille voleva pagar pro su fratres (in le taverna). E le moneta de mi patre, del qual ille voleva pagar le bibitas de su fratres in le taverna era falsificationes; malgrado que in le realitate su duo fratres plus vetule fraudava ille e non ille voleva fraudar les.
Que vos pensa: ha iste sonio alicun message, aviso, information super le futuro, o es illo solmente un production del cerebro de mi patre ex occurrentias real e proprie pensatas...?
Quanto al significationes plus: esque ha le 'moneta' hic un tal significato plus, non (solmente) concrete, ma plus abstacte; p. ex. 'fortuna'?
6.1.06
Le balenas parla differente linguas
Le balenas parla "in differente linguas"; assi le mammales maritime del Pacifico a pena comprende lor co-racianos vivente in le Oceano Atlantic; e le balenas habitante al costas de Chile pote difficilemente arrivar a "denominator commun" con le balenas vivente presso le Polo Sud.
David Mellinger, explorator del universitate in le stato Oregon del SUA studiava le tonos producite per le balenas del Pacifico e illos del gigantesc balenas con ambergris. Le "spionar" deveniva possibile per le systema registrante seismos installate sub le aqua, que registrava tamben le conversation del mammales maritime - se lege sur le portal russe de novas "Lenta".
Como il se verificava, le "parlar" del mammales maritime consiste de ruitos, sibilos e tonos susurrante de alte frequentia, ma le specimenes del population nordic e del sud "misce" le tonos in differente proportiones e tamben le frequentia del "parlar" pote ser differente.
Le mammales maritime usa un parte del tonos pro orientation, ma le altere partes pro communication. Le explorator registrava le plus complicate "melodias" durante le epocha del copulation.
(agentia de novas MTI, rubrica Panoráma)